Boy, sivilce, şişmanlık, aşk... Hepsi ergenlik çağı sorunları! Uzmanlar, ebeveynler için ergenlikle baş etme rehberi hazırladı! Okuyun, ergenliğin çocuğunuz için kabus olmasını önleyin...
Dilleri bile farklı... Bizden farklı düşünüyorlar ve farklı şeylere gülüyorlar. Pek çok sorunları var. Boy, sivilce, şişmanlık, güzellik, çirkinlik, dikkatsizlik, aşk ve başarısızlık bunlardan sadece birkaçı. Tüm bunlar yetmiyormuş gibi bir de, geleceklerini belirleyecek sınavlarla karşı karşıya gelmek zorundalar...
Ergenlik dönemindeki gençler bu sorunlarla mücadele ederken, acaba aileleri ne ölçüde onların yanında olabiliyor? Peki ya siz? Çocuğunuzun davranışlarına gülüyor musunuz, kızıyor musunuz yoksa onu anlamaya mı çalışıyorsunuz? Bu dosyada, ergenlik sorunlarıyla başa çıkmanın formüllerini bulacaksınız. Uzmanlar sizin için bir çözüm rehberi hazırladı. Okuyun ve ergenliğin çocuğunuz için kabusa dönüşmesine engel olun.
ÇOCUĞUNUZ 30 SANTİM UZAYABİLİR!
Çocukların boylarının ne kadar uzayacağı, anne-babalarının boylarına bakılarak hesaplanıyor. Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz, kısalığın kader olmadığının altını çiziyor ve ekliyor: Hormon tedavisiyle çocuğunuzun boyu yaklaşık 30 santim uzayabilir!
Ergenlik döneminde karşılaşılan sorunlar arasında, boy kısalığı başı çekiyor. Yaşadıkları sınav streslerine, yanlış beslenme alışkanlıkları da eklenen gençlerin boyları kısa kalıyor. Acıbadem Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi, Büyüme ve Ergenlik Bölüm Sorumlusu Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz, ergenlik dönemi ve boy gelişimi hakkındaki sorularımızı yanıtladı:
ERGENLİK YAŞI DÜŞÜYOR
* Erken ergenlik nedir?
Son 10 yıldır, tüm dünyada ergenlik neredeyse çocuk yaşta yaşanıyor. Amerikan Time dergisi, geçtiğimiz günlerde bu konuyu kapak yaptı ve ergenlik yaşının tüm dünyada bir-iki yaş düştüğünü gözler önüne serdi. Normal şartlarda erkek çocukları ergenliğe ortalama 12 yaşında, kız çocukları ise 10 yaşında girerler. Kız çocuklarının adet görmeye başlamasıyla ergenlik tamamlanır. Yani sanılanın aksine, kız çocuklar için ergenlik adet görmekle değil, gögüslerin büyümesiyle başlar. Erken ergenliğe kız çocuklarında erkek çocuklarına göre daha sık rastlıyoruz. Vakaların çoğunda bir neden bulunamıyor. 8 yaşındaki minik kızınızın birden göğüsleri büyümeye başlayabilir. O noktadan itibaren kendisinin, erken ergenlik şüphesiyle incelenmesi gerekir.
Çevresel uyaranlar, aşırı miktarda tüketilen hormonlu gıdalar ve psikolojik nedenler erken ergenliğe yol açabilir. Erken yaşta ergenliğe giren kız ve erkek çocuklar, önce yaşıtlarından uzun olurlar. Ancak daha sonra boyları onlardan kısa kalır. Erken ergenlik bazen de normal zamanda başlar ancak 3-5 yıl sürmesi gerekirken, daha kısa süre içinde tamamlanır. Bunu yaşayan çocuklar, boylarının uzaması için yeterli süreleri olmadığı için, kısa kalma tehlikesi yaşayabilirler. Erken cinsel gelişim beyindeki merkezlerin uyarılmasına bağlıysa, çocuğa hormon tedavisi uygulanabilir. Ayda bir kerelik veya üç aylık enjeksiyonlarla uygun yaşa kadar ergenlik önlenir. Ailelerin hormon kullanımı nedeniyle endişelenmeleri son derece anlamsızdır.
BESLENME ŞEKLİ ÖNEMLİ
* Ergenlik gecikebilir mi?
Evet ve ergenlik gecikmesi nedeniyle, bazı çocukların boyları geçici bir süre kısa kalabilir. Erkeklerde 13.5 yaşında herhangi bir cinsel belirtinin başlamaması yani testislerin büyümemesi, kızlarda ise 1n yaşına kadar göğüslerin büyümemesi halinde; ergenliğin gecikmesinden söz edilebilir. Erkeklerde nadiren bazı genetik hastalıklar da, buna neden olabilir. Bu durum, özellikle kızlarda mutlaka incelenmeli, hormonal inceleme yapılmalıdır.
Kız çocuklarda ergenliğin gecikmesine yol açan başlıca hastalık; turner sendromudur. Ergenliğe girebilmek için vücutta belirli oranda yağ olması gerekir. Çocuklar genellikle ortalama 30 kg. olduklarında ergenliğe girerler. Çok zayıf çocuklarda ergenliğe girilmesinden sorumlu olan hormonların salgılanması yetersizdir ve ergenlik gecikir. Son yüzyılda birçok ülkede, adet görme ve ergenliğe girme yaşında, erkene kayma olduğu saptanmıştır.
Sosyo-ekonomik düzeyi yüksek olanlar düşük olanlara göre, kentsel kesimse kırsal kesime göre ergenlik çağına daha erken girer. Ergenlik öncesinde beslenme yetersizliği olan çocuklarda, ergenlik dönemi gecikebilir. Zayıf ve kısa boylu çocuklar, şişman ve uzun boylulara göre ergenlik çağına daha geç girme eğilimindedir. Kör çocuklarda ergenlik daha erken başlar ve bu çocuklar daha erken gelişirler. Yüksek rakımlı bölgelerde yaşayan çocukların, deniz seviyesinde yaşayanlara göre ergenliğe daha geç girdikleri bilinir. Sıcak ülkelerde yaşayanlar, soğuk iklimde yaşayanlardan daha önce ergenlik belirtileri gösterir.
ERKEKLER DAHA ŞANSLI
* Ergenlik döneminde boy ne kadar uzamalıdır?
Kızlarda 20-25, erkeklerde 25-30 santimlik artış olur. Büyüme, ergenlerde kol ve bacağın üst kısımlarında başlar. Önce el ve ayaklar, sonra gövde, göğüs kafesi, omuzlar büyür. Genellikle baş çevresi 10 yaşından sonra büyümez. Genelde 3-4 yıl süren ergenlik dönemi daha kısa zamanda tamamlanırsa, çocuğun boyu kısa kalır. Kızlarda boy uzaması adetten önceki dönemde çoktur. Adet gördükten sonra, boy 5-6 santim daha uzar. Erkeklerde ise en hızlı boy artışı testislerdedir. Bu, 13-14 yaşlarında olur. Yani erkekler kızlara göre daha şanslıdır çünkü boy artışları 19 yaşına kadar sürer. 'Zirve büyüme hızı' denilen dönemde, boy 10 santim kadar uzayabilir. Kızlarda bu dönem ilk adetten hemen öncedir. Erkeklerde ise 13-14 yaşlarında yaşanır.
* Boyun kısa kalmasını engellemenin bir yöntemi var mı?
Eğer boy kısalığı büyüme hormonunun eksikliğinden kaynaklanan bir durumsa, çocuğun ilaç tedavisi görmesi gerekebilir. Bu tedavi sayesinde boyda, ilk yıl 12 santimlik, sonraki yıllarda ise 6-8 santimlik uzamalar sağlanabilir. Eğer tedaviye ergenlik döneminin hemen başında başlanırsa, çocuğun boyunu 30 santim uzatmak bile mümkün olabilir.
Ergenlik dönemindeki gençlerin çoğu, yüzlerini kaplayan sivilceler nedeniyle kendilerini kötü hissediyor. Prof. Dr. Büyükgebiz, gençleri uyarıyor: Kozmetik ürünler peşinde koşmayın! Sivilcenin ilacı sudur. Yüzünüzü bol bol yıkayın!
Acıbadem Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi, Büyüme ve Ergenlik Bölüm Sorumlusu Prof. Dr. Atilla Büyükgebiz, ergenlik döneminde en fazla görülen sorunlarla ilgili sorularımızı yanıtladı:
* Ergenlik sivilceleri neden ve ne şekilde oluşur?
Sivilceler veya tıbbi adı ile akneler ergenlik döneminde en sık rastlanılan sorunlardandır. Bu dönemde kız ve erkekler, çevre ve yaşıtları tarafından beğenilme arzusu içindedir. Aknelerin oluşumu görünümlerini bozar ve güven kaybına yol açar. Akneler ergenlik döneminde yüz, sırt ve göğüste az veya çok sıklıkta ortaya çıkabilir ve mikrop kapmazsa yani enfekte olmazsa kendiliğinden geçer. Akneler, özellikle 20 yaşından sonra kendiliğinden geçer. Akneler kızlarda daha çok görülür. Ergenlik sivilcesinde genetik yatkınlık söz konusudur. Ailesinde şiddetli aknesi olan gençlerde daha sık gözlenir. Ergenlikte salgılanmaya başlayan seks hormonları nedeniyle, yağ bezi üretiminde artış olur. Zaten kısmen kapalı olan gözeneklerde yağın da birikmesi ile tıkaçlar oluşur. Tıkaç nedeniyle deriye açılamayan ve artmış yağ üretimi yüzünden gerilen folliküller patlayarak, deride iltihabi reaksiyonun daha da artmasına sebep olurlar.
NEMLENDİRİCİ SÜRMEYİN
* Ergenlik sivilceleri geçici midir? Zamanla artarlar mı?
Besin maddeleri içindeki yağlı gıdaların, çikolatanın ve kuruyemişin akneyi arttırdığı söylense de, kesin kanıt yoktur. Akneyi arttıran en önemli faktör strestir çünkü stres kortizon salgılanmasını arttırır. Kızlarda adet öncesinde de akneler artmaktadır. Ergen kızların yüzde 70'inde akne görülür. Kullanılan kozmetikler akneyi arttırır. Gece kremi gibi yağlı nemlendiriciler de akneyi arttırır. Doğum kontrol hapının da, akneyi arttırıcı etkileri vardır. Akneleri sıkarak temizlemek önerilmez çünkü kıl follikülü patlayabilir. Derideki iltihabi reaksiyon artar ve ciltte iz kalır. Ayrıca mikrobik olmayan sivilceler de iltihaplanabilir. Yüzü yıkamak, deri üzerindeki yağ miktarını azaltır. Deri üzerindeki yağın azalmasının temizlik hissine neden olması ve yağlı görünüşü düzeltmesi önemlidir. Aknesi olan her ergen, yüzünü kuruluğa yol açmayacak şekilde kremli sabunlar veya nötral PH temizleyiciler ile günde 2-3 kez yıkamalıdır. Bu en etkili ve en kolay sivilce ilacıdır. Aknesi olan ergenler için özel bir cilt bakımı yoktur. Kozmetik kullanımı akne sorunlarını arttırabileceğinden, aknesi olan bireylerin bu konuda daha seçici davranmaları gerekir. İltihaplanmış sivilceler uygun şekilde tedavi edilmezse, iz bırakır. Bu durumda dermatolog desteği gerekir.
TİROİT BEZLERİNE DİKKAT!
* Ergenlik döneminde gençlerde en sık görülen hastalıklardan biri de guatr. Bu hastalık neden bu kadar yaygın?
Bu soruna gençlerde çok sık rastlıyoruz. Tiroit bezi normalden fazla büyürse ya da değişik nedenlerle aşırı çalışırsa, guatr ortaya çıkar. Bazen boyunda şişlik şeklinde gözle görülebilir. Eğer tiroit hormonları yetersizse halsizlik, yorgunluk, üşüme ve tembellik gibi belirtiler ortaya çıkar. Tiroit bezi fazla çalıştığında ise terleme, taşıkardi ve çarpıntı gibi belirtiler görülür. Özellikle okul çağındaki ve ergenlikteki kızlarda, Hashimato hastalığı denilen guatr çok sık görülür. Sebebi; vücudun tiroit bezine karşı antikor yapmasıdır. Kızlarda erkeklerden, 5-8 kat daha sık görülür. Tedavisi zor değildir. Bazen yalnız takip edilir, bazen de tiroit hormon tabletleri ağızdan verilerek guatr küçültülür.
* Ergenlik döneminde gencin sırtında oluşan kambur, sonradan geçer mi?
Ergenlik dönemine ilişkin bir diğer dikkat çekici husus; duruş şeklidir. Özellikle kız çocukları memelerini saklamak için, kanmbur durur. Bu duruş şekli düzeltilmezse, ileride kalıcı olur. Ergenlere kendine güven azlığını belirten bu duruşu düzeltmeleri gerektiği hatırlatılmalıdır. Gerekirse ayna karşısına geçirilerek, kambur ve dik durduğundaki pozisyonları, ergene gösterilmelidir.
SERT HAVLU KULLANMAYIN
* Ergenlerin saçlarındaki kepekleri geçirmek için ne yapmak gerekir?
Haftada en az bir veya iki defa saçların yıkanması ve diğer günlerde de fırça ile taranarak saçların arasına giren tozlardan, kir ve ölü kıllardan arındırılması gerekmektedir. Saç kurutmak için kullanılan havlular sert olursa, saç uçları çatallanabilir. Elektrikli kurutucu aletlerin ve fön makinelerinin saça çok yakın tutulmaması gerekir. Bunların saça ve saçlı deriye zararları dokunabilir. Yanmalara neden olabilirler.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder